شاخص توسعه انسانی چيست؟

درآمد سرانه را می توان اصلی ترین شاخص برای سنجش عملکرد اقتصادی کشورها دانست اما این شاخص منتقدانی نیز داشته و دارد. در واقع منتقدان معتقدند که این شاخص همه داستان را بازگو نمی‏ کند. برای مثال درآمد سرانه می‏گوید که به طور متوسط هر کدام از افراد یک کشور، در طول یکسال چقدر درآمد کسب می‏کنند اما حرفی از اینکه توزیع درآمد در این کشور چگونه است را به میان نمی‏آورد. همچنین مشخص نیست که این درآمد چگونه خرج می‏شود. به علاوه اگرچه می‏توان گفت که درآمد بالاتر به سطح زندگی بهتر و رفاه بیشتر می‏انجامد اما آیا افراد در کشورهایی که درآمد سرانه یکسانی دارند، زندگی مشابهی دارند؟ پاسخ منفی است. چنین مواردی باعث کاهش دامنه کاربرد شاخص درآمد سرانه شده اند و به همین خاطر اندیشمندان اقتصادی و به خصوص آن هایی که در حوزه توسعه اقتصادی فعالیت می‏کردند، به فکر یافتن شاخص دیگری افتادند که علاوه بر وضعیت اقتصادی، نمایانگر وضعیت اجتماعی کشورها نیز باشد. یکی از این شاخص ها، شاخص توسعه انسانی یا همان Human Development Index (HDI) است که توسط اقتصاددانی پاکستانی به نام محبوب الحق و با همکاری یکی از برندگان نوبل اقتصاد یعنی آمارتیا سن که متخصص علم توسعه نیز هست، بسط یافت و در نخستین گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال 1990 به کار گرفته شد.
شاخص توسعه انسانی (HDI) چکیده اندازه‌گیری‌های توسعه انسانی است. این شاخص میانگین موفقیت‌های بدست آمده در یک کشور در سه بعد اصلی توسعه انسانی یعنی “زندگی طولانی و سالم”، “دستیابی به دانش” و “استانداردهای زندگی آبرومندانه” را اندازه می‌گیرد. شاخص توسعه انسانی میانگین توسعه هندسی شاخص‌های نرمالی است که موفقیت‌های هر بُعد را اندازه می‌گیرند.

بانک جهانی گزارشی تازه از وضعیت شاخص توسعه انسانی منتشر کرده است. توسعه انسانی، میزان سرمایه‌ای را که یک کودک تا ۱۸ سالگی به دست خواهد آورد، اندازه می‌گیرد که از اجزای مهم آن می‌توان به ریسک آموزشی، ریسک سلامتی، بازدهی اقتصادی نظام آموزش و درمان اشاره کرد. بر اساس این گزارش سنگاپور کشوری با توسعه انسانی بسیار بالا در رتبه اول و آفریقای مرکزی با توسعه انسانی بسیار پایین در رتبه آخر قرار دارد. در این اینفوگرافیک، به وضعیت توسعه انسانی در سال ۲۰۲۰ پرداخته شده است.